YENİLER >

Ankara'nın Evcil Hazineleri - Dr. Tarkan Özçetin

Ankara dünyaca tanınan üç evcil hayvan ırkının anavatanıdır. Dünyada böyle bir özelliğe sahip ikinci bir şehir yoktur. Bu ırklar Ankara Kedisi, Ankara Keçisi ve Ankara Tavşanıdır. Dünyada bu ırklar, Ankara'nın eski isimlerinden olan Angora (angora cat, angora goat, angora rabbit) olarak bilinmektedir. Tanınmışlıkta hem bu ırklar hem de Angora kelimesi Ankara'nın çok çok önüne bir yere sahiptir. Birçok bayanın severek giydiği ve bildiği angora kazakların aslında Ankara Tavşanının yünlerinden dokunduğu ve Angora’nın da Türkiye'nin başkenti Ankara olduğu çok az kişice bilinir.

Dünyanın tanıdığı bu ırkları bizlerin de tanıması, koruması ve sevmesi için böyle bir yazı dizisini kaleme almaya karar verdim. Hem doktora tezimin konusunun Ankara Kedisi olması hem de bir kedisever olarak öncelik tabi ki Ankara Kedisi.

Ankara Kedisinin Tarihi:

Ülkemizde Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerini kapsayan araştırmalarımda Ankara Kedisi ile ilgili aynı kişiye ait iki makale bulunmuştur. Bu makalelerin yazarı benim de mezun olduğum A.Ü. Veteriner Fakültesinin Dahiliye Bilim Dalı kurucu üyesi Ord. Prof. Dr. Samuel Aysoy'dur. Aysoy makalesinde, “kökeni Ankara ve çevresi olan bu güzel kedi tüylerinin parlaklığı ve güzelliği ile dünyaca ünlüdür” demektedir. Çoğunlukla beyaz olmakla beraber Ankara Kedisinin siyah, duman ve boz renkleri de vardır. Gözler portakal sarısı ve mavi renktedir. Tüyler parlak uzun ince ve yumuşaktır. Özellikle boyun ve kuyruk tüyleri çok uzundur.

Rahmetle andığım hocamın bu makaleyi kaleme aldığı yıl 1954. Aradan geçen 53 yıla rağmen günümüzde Ankara Kedilerinin başka renklerde olabileceği başta meslektaşlarım olmak üzere hala insanlara inandırıcı gelmiyor. Kökenini Ankara Kedisinden alan İran Kedisinde farklı renk ve desenler kabul görülürken aynı durumdaki Ankara Kedileri sırf beyaz olmadıkları için sokak kedisi sınıfına giriyor. Oysa ki Ankara kedisinin beyaz haricinde yirmiye yakın renk ve desende farklı kürk tipleri vardır. Bu gerçek bilinse ve tanıtılsa Ankara'nın sokaklarındaki binlerce kedi sahip bulacak ve Ankara Kedisinin mutasyona uğramış ve bunun sonucu birçok problemle doğan İran Kedilerine yüzlerce dolar verilmeyecek. Diğer makalede ise Ankara Kedisinin tüylerinin ince, yumuşak, parlak ve bol olmasının nedenleri araştırılmıştır. Tüylerdeki bu özellikler bilindiği gibi diğer Ankara ırkları içinde geçerlidir. Bu tüy yapısının, Ankara havasının iyonizasyonu ve elektrik alanının, kedilerin tiroid bezine olan etkisi sonucu oluştuğundan söz edilmiştir.

Ankara Kedisi tarihte Türklerden çok yabancıların ilgisini çekmiştir. Burada en önemli kaynaklar, çeşitli amaçlarla dünyayı gezen ve aynı zamanda Ankara'dan geçen gezginlerin seyahatnameleridir. 16. ve 19 yüzyıllar arasında Ankara'dan söz eden seyyah sayısı sekiz olarak belirlenmektedir. Yurtdışı kaynaklarda Ankara Kedisi ile ilgili dokümanlar ilk olarak 17. yüzyılda ortaya çıkmaktadır. Pietro della Valle adlı İtalyan gezginin 1614-1626 yılları arasında yaptığı ve Anadolu’yu da kapsayan yolculuğunda izlenimlerini yazdığı seyahatnamesinde Ankara Kedisinden bahsedilmektedir. Burada Ankara Kedisinin boyun etrafındaki ve kuyruğundaki tüylerinin uzunluğu özellikle belirtilmiş ve kuyruğu sincaplarınkine benzetilmiştir.

Şubat 1858 de Ankara'yı ziyaret etmiş ve burada on beş gün oturmuş olan Prenses Belgiojoso, Asie Mineure et Syrie adlı eserinde Ankara Kedisi şu şekilde anlatıyor: Bu kediler keçiler kadar faydalı değilse de güzelliği sevenler için yabana atılacak şey değildir. Gözlerinin iki renk olması, tüylerinin beyazlığı ve uzunluğu onu diğer kedilerden ayıran en önemli özelliklerdir. Bu hayvanlar çok nazlı ve nazik olurlar, avcılık bilmezler, ev içlerinde tembel tembel yatmakla vakit geçirirler. Bazılarının kulakları sağır olur. 18. yüzyılda Fransa ve diğer Avrupa ülkelerine ülkemizden Ankara Kedileri götürülmüştür. 19. yüzyılın başlarında da Ankara Kedisi A.B.D. de tanınmış ve yetiştirilmeye başlanmıştır.

Ankara Atatürk Orman Çiftliği Hayvanat Bahçesi arşivinde yaptığım araştırmalarda Ankara Kedisinin tam olarak ne zaman yetiştirilmeye başlandığına dair yeterli bir bilgiye ulaşamadım. Ancak 1952 1985 dönemlerinde A.O.Ç. Hayvanat Bahçesi Müdürlüğünde bulunmuş olan Haki Şemsettinoğlu ile yaptığım görüşmede kedilerin 1939 tarihinde yetiştirilmeye başlandığını öğrenmiş bulunuyoruz.

Dünyada birçok ülkede Ankara Kedisi yetiştiren birçok yer olmasına rağmen benimde doktora çalışmalarımı yaptığım yer olan, Ankara A.O.Ç. Hayvanat Bahçesi dünyada Ankara Kedisi yetiştiren en önemli kurum olma özelliğini korumaktaydı. Çünkü her yıl yurtdışından onlarca yetiştirici ve diğer hayvanat bahçeleri yetkilileri Ankara'ya, sadece kedi almak için gelmekteydiler.

Ankara Kedisi bilinen en eski uzun tüylü kedidir. Başka bir tanımlama ile tüm uzun tüylü kedilerin atası Ankara kedisidir. Bugün dünyada Norveç orman kedisi ve Maine Coon olarak bilinen ırklar tamamen Ankara Kedisinin kopyasıdır. Hatta İngiltere'de British Angora isimli bir ırk tescil edilmiştir. Ülkemizde yıllarca Ankara Kedisine gereken ilgi gösterilmediği için yabancılar bizim bu değerli hazinemizi sahiplenmişlerdir. Orijinal Ankara kedisinin özelliklerini uluslararası platformda sahiplenen ve koruyan yine yabancılar olmuş ve ABD’den Güney Afrika Cumhuriyeti’ne kadar birçok ülkede Ankara Kedisi dernekleri ve kulüpleri kurulmuştur.

Ankara Kedisinin en göze çarpan özelliği tüylerinin güzelliğidir. Tüyler vücutta orta uzunlukta, buyun ve kuyrukta ise daha uzuncadır. Boyun, karın altı ve kuyruk sık, uzun ve ipeksi tüylerle örtülü olup kulak içerisinde kıvrımlı tüyler vardır. Günümüzde düz beyaz kürk renginin yanı sıra siyah, mavi, çikolata, leylak, kızıl, beyaz-siyah-turuncu alaca, krem, tekir (her renkten), gri ve iki renkli alaca gibi Ankara Kedisi varyeteleri vardır.

İnce ve narin bir yüze sahip Ankara kedileri geniş kulaklıdır. Yüzüne göre oldukça büyük gözler badem şeklindedir. Göz renkleri mavi, sarı, bal rengi ve yeşildir. Beyaz kürklülerde “tek göz” olarak adlandırılan bir göz mavi bir göz sarı olabilir. Her iki gözü mavi renkli beyaz Ankara kedilerinde sağırlık sıklıkla rastlanan bir problemdir. Sağırlık halk tarafından saf ırkın tescili ve olumlu bir özellik gibi görünse de sonuçta kediler ve sahipleri için hayatı zorlaştıran oldukça problemli durumdur.

Uzun bir vücuda sahip Ankara kedileri güçlü ve kaslı yapıdadır. 10 kg. üstünde erkeklere rastlanabilir. Uzun bir kuyruğa sahiptirler ve keyifli olduklarında sadece Ankara Kedilerinde görülen bir şekilde, kuyruklarını başlarına doğru vücutlarına paralel tutarlar.

Ankara Kedileri eğitilmeye çok yatkın ve yumuşak huylu kedilerdir. Genel kanının aksine sahiplerine çok bağlı ve sadıktırlar. Ankara Kedileri, güzelliklerinin yanı sıra insanlara olan yakınlıkları ve onlarla aktivitelere girmekten hoşlanmaları ile de dikkat çekmektedirler.

Tüm bu özelliklerini anlattığımız Ankara Kedileri yüzyıllar öncesinde olduğu gibi günümüz Ankarası ve çevresinde de varlığını sürdürmektedir. Bu onların üstün genetik özellikleri ve hayvansever Ankaralılar sayesinde olmuştur. Eminim ki tüm Ankaralı hemşerilerimiz günlük hayatlarında bu muhteşem kedilerle sokakta karşılaşmış ve hayran olmuştur. Ümidim bu hazinenin sokaklardan evlere taşınıp layık oldukları değere geçte olsa ulaşmalarıdır.