YENİLER >

Kediler Tamamıyla Bencil Mi?

Evcil kediniz beslenmek için size bağırdığında ya da pervasızca yattığı zamanlarda, onların bu kendilerinden başka kimseyi düşünmeyen hallerine dur demek çok zordur. Henüz sabahın 6’sı ve kediniz patisini göz kapağınıza dayıyor. “Kalkma vakti geldi” der gibi. Ne kadar yorgun olduğunuza pek takılmaz. Onu beslemenizi ister. Yaygın inanışa göre kedilerin tek yaptığı şey kendine hizmet ettirmek ve kendisi odaklı olmaktır. Tek kelime ile “bencil” olmaktır. Gerçekten kediler bencil midir?

Bazılarınız soruyu hiç beğenmedi. Ann Halim “Bencillik bir insan özelliğidir” diye savunuyor. Kevin Bonin, “Bencilliği insandan başka bir hayvana uygulamak zordur” diye katılıyor. Evet, bu kesinlikle zor, ama bu bizi denemekten vazgeçiremez. 1871 tarihli “İnsanın Türeyişi” kitabında Carles Darwin, hayvan zihinlerinin birçok açıdan insan zihnine benzediğini savunmuştur. Darwin kitabında bu durumu şöyle belirtmiştir:

“İnsan ve hayvan zihinleri arasında ki fark, kesinlikle bir tür farkı değil, derece farkıdır.”

Eğer bu doğru ise, o zaman kediler (ya da başka daha büyük bir hayvan) Oxford sözlüğündeki bencil tanımına uyuyor demektir:

“Birisinin başlıca ve öncelikle kendi kişisel kar ve memnuniyeti ile ilgili olması hali.”

Birçoğunuz kedileri ‘kendileri için var olduğu’ fikri ile tanımladınız. Jane Ramsden bu konuda şöyle diyor: “Kediler bencil midir? Bu kulağa Papa’nın balkonu var mıdır diye sormak gibi geliyor.”

Dan Okeneski ise “Kısaca şöyle diyelim, Kediciğin içinde bir BEN var” derken, Frankathon Dirabis ise “Kediler tamamen kendi hizmeti için vardır. Şirin ve tatlı olmaları da güzel bir şey.” diyor.

Gina Darlin Strange’in kedisi uyumak için net manzaralara sa- hiptir. “Eğer güneş ışıkları sabah benim yatağıma vuruyorsa ya da öğleden sonra kızımın yatağına vuruyorsa, kedim o an oraya koşulsuz geçiş hakkı ister ve eğer onu kıpırdatmak isterseniz mutlaka bir tavır alır” diyor. Annette Jeneane Behnke-Park’in kedisi sürekli ilgi istiyor:

“Bizi elim sende oynamaya davet eder, yediğimiz yemekten yemek ister, sandalyede benim yerime oturmak ister, gece benimle yan yana yatmak ister.”

Bazı mektup yazanlar ise kedilerinin başka kedilere karşı da bencillik yaptığından bahsediyor. Marlee Lutz şöyle diyor:

“Hektor şans verildiği takdirde Harvey’in mutluluk veren her şeyini mutlaka çalıyor.” Vijaya Shadrak’in erkek kedisi evdeki diğer iki kedinin yatmayı sevdiği yerlere işemeye başlamış. “Artık onları korkutuyor.” diyor. Kötü kedicik!

Ancak cevap veren insanların çoğu bencilliğin onların kedilerinde tanıdıkları bir özellik olmadıklarını söylediler. Bunun yerine birçok kedi sever, evcil hayvanlarının bir parçalarının fedakâr olduğunu belirtiyor.

Evcil kedilerin hediye verme alışkanlığını başka nasıl yorumlayabiliriz ki? Chris R. Ainsworth kedisinin kapı önüne “fare / tavşan / kuş / sincap kellesi” getirmesini böyle izah ediyor. Bu içten cömertlik her zaman ölmüş hayvanları içermiyor. Sarah Pratt’ın kedileri, ona canlı hayvanların yanı sıra buz küpleri ve tokalarını getiriyor. Sarah, “Onlar böyle güzeller” diyor. Benzer bir şekilde Mary Jozwiak’ın kedisi evdeki oyuncakları yatak odasının dışına bırakıyor. Yine birçok kedinin de sahiplerinin duygusal ruh halleri ile uyum içinde olduğu görünüyor. Jacqueline Tong yorucu 19 çalışma saati boyunca kedisinin ona nasıl eşlik ettiğini anlatıyor:

“Her darlandığımda yüzümü yalıyor.”

David Penn bir keresinde şiddetli diş ağrısı çektiği sırada yanağına doğru kıvrılarak ve uyuması için mırıldanarak onu rahatlatan bir kedi yavrusuna denk gelmiş. Jessica Natasha A.’nın kedisi Gina, ne zaman üzgün birini görse onu rahatlatmak için hiç vakit kaybetmiyor. Bu tarz hikâyeler kedilerin her zaman soğuk olmadığını ve onları genellemenin doğru olmadığına işaret ediyor. Eva Leighton, kediler tarafından sergilenen bu değişik tipteki davranışların bir anlam kazanabilmesi için, onların kökenleri hakkında düşünmemiz gerektiğini söylüyor:

“Evcil kedilerin halen çok güçlü temel içgüdüleri var ve bunlardan biri de çok uyanık ve kendini koruyucu olmaları.”

Kedilerin yaban kedisi (Felir Silvestris) soyundan olduklarını biliyoruz. Yaban kedileri son derece yalnız hayvanlar ki bu da evcil kedilerin kendi hallerindeyken mutlu olmalarına bir anlam veriyor. Evcilleşme sürecinin bu şekilde ruhsal serbestlik olarak dışa vurumu beklenen bir durum. Ama kediler, diğer hayvanlar gibi kimin elinden besleneceğine ve hangi davranışların teşvik edileceğine göre dikkatlice evcilleştirilmemiştir. Buna karşın, kediler muhtemelen evcilleşmelerinden kendileri sorumluydu.

Amerika’da, Maryland’de yer alan Ulusal Alkol Bağımlılığı ve Alkolizm Enstitüsü’nde genetikçi olan Carloss Driscoll şöyle diyor:

“Kedileri fareleri, sıçanları, serçeleri ve güvercinleri düşündüğünüz gibi düşünmeniz daha iyi.” Driscoll ve arkadaşlarının “A 2007 Genetik Analizleri” kedilerin tamamının Bereketli Hilal (Ortadoğu’da yer alan Batı ve Ortadoğu uygarlıklarının doğduğu bölge) ve civarında yaşayan yaban kedilerine dayandığını ortaya koyuyor ki bu bölge 10 bin yıl önce insanların tam olarak yerleşke kurduğu bölgedir. Driscoll bu konuda şöyle diyor:

“Bu yerleşimler tamamen yeni ekolojik ortamlardı ve hayvanlar da araştırmak için yeterince cesurlardı. Çok iyi de yaptılar.”

Yaban kedileri muhtemelen bu türlerden biriydi. Kolay av bolluğu ve büyük yırtıcıların eksikliği ile oluşan ekolojik boşluğun ortasına dalmıştı. Driscoll şöyle diyor:

“Bu hayvanların tek yapmaları gereken insanlarla birlikte yaşamaya alışmalarıydı. Onları avlamak veya onlara karşı kendi arkadaşlarını bulmak ya da onlara bir çöp yığını kenarında yuva kurmak gibi bir seçenek olmamıştı.”

Driscoll bunu şöyle izah ediyor:

 “Bazıları daha çok yaban kedisi ataları gibi olacak ve çok daha fazla yalnızlık ve bağımsız varlık sergileyecekler. Diğerleri, yelpazenin diğer tarafındakiler ise insan arkadaşlıkları üzerine düşkünler.”

Tüm bu değişiklikleri göz önüne alarak, kedilerin bencil olup olmadığına dair bir şey söylemek gerçekten de çok zor. Biz bunun yerine Gata Bela’nın bilge sözleri ile bitirelim:

“Kediler çok sevimliler.”

Kaynak: Evrim Ağacı
Çeviren: Hakan Yavaş
Düzenleyen: Osman Öztürk (Evrim Ağacı)