YENİLER >

Kedi Davranışları - Uzman Veteriner Hekim Gökhan Durukan

“Kediler İçin Çevre Zenginleştirme ve Davranış Bozukluğu İlişkisi”

Evcilleştirme sürecinde kedilerin yaşam alanlarının insanların modern yaşantısına adapte olma serüveniyle birlikte evcil kedide(Felis silvestris catus) hem davranışta hem de fizyolojide bazı etkileri görülmeye başlamıştır.

Birçok coğrafyada kediler ana yaşam alanı olarak evin yanı sıra ev dışında da yaşamaktaydı fakat artan sahipsiz kedi nüfusu, viral hastalıklar, sokaktaki diğer tehlikeler de göz önüne alınarak kedilerin yaşam alanları iyi niyetli olarak evle sınırlandırılmaktadır. Yaşam alanı sadece ev olan kedilerde de bu alanın kedi etolojisine uygun olmaması da kedilerde hem davranış bozuklukları hem de patofizyolojik durumlara yol açmaktadır. Çünkü kediler gibi hem diğer canlıların avı hem de avcı konumunda olan küçük memeliler için yaşam alanı, kaynaklar, güvenli alanlar önem arz eder.

Bu kısıtlı yaşam alanının kedinin etolojisine, yaşamına, tercihlerine uygun olarak düzenlenmesine çevre zenginleştirme adı verilmektedir.

- Kedinin tuvaleti sessiz, sakin, hareketsiz bir lokasyonda bulunmalı, mümkünse tuvalet alanın yakınında kedinin diğer kaynakları(su, yemek) bulunmamalı. Bu şekilde tuvalet düzenlenmesi kedinin idrar ve dışkısını tutmasını önleyerek, uzun dönemde böbrek rahatsızlıkları(kronik böbrek yetmezliği), alt üriner sistem hastalıkları(sistit vb),megakolon, konspitasyon, periuri, işaretleme gibi sorunların oluşmasını önler.

- Çok kedili ev ortamında kedi tuvaletlerinin sayısı kedilerin sayısından en az bir adet fazla olmalı ve her tuvalet farklı bir lokasyonda bulunmalı. Bu da kediler arasındaki çatışmayı önler ve kavga olmasını azaltır. Kedi tuvalet lokasyonu düzenlemesinde olduğu gibi böbrek ve uriner sistem hastalıklarına yatkınlığı azaltır.

- Kedilerin beslenme ve gıda kaynaklarının düzenlenmesinde en önemli faktör kedilerin avcı oldukları unutulmamalı, kedilerin normal davranışı olarak bildiğimiz avcı-yırtıcılığın doğru nesnelere yöneltilmesi için kediler için ticari olarak hazırlanmış beslenme, av, zihin ve bulmaca oyuncakları gibi nesnelere günlük gıdaları paylaştırılarak konulması ve kedinin kaptan yemek yeme yerine günlük gıdası fiziki ve zihinsel egzersiz yaparak tüketmesini teşvik etmelisiniz. Bu teşvik sayesinde kedinin ev içinde aktivitesi artaracak ve bu artan aktivite insana yönelik olmayacak, bu sayede insan-kedi etkileşimi zarar görmeyecek ve av saldırganlığı gibi erken dönemde şekillenen davranış bozuklukları önlenebilirken, ev kedilerinin en büyük sorunu olan kilo ve yağlanma sorunlarının önüne fiziksel aktivitedeki artışa engel olunacaktır ve zihinsel gelişimi destekleyerek geriatrik(ileri yaşlılık) döneminde kedi zihinsel işlev bozukluğu (demans) oluşumunu önlemeye yardımcı olacaktır.

- Kedilerin beslenme ritminin doğru oluşturulması beslenmenin nasıl sunulduğu kadar da önemlidir. Kediler 24 saatlik süre içinde ortalama 8 defa beslenirler ve bu beslenme tamamen kedinin bireysel tercihleriyle oluşmalıdır, kedi yemek yemek istediği zaman gıdasına ve suyuna ulaşabilmelidir. Bu şekilde sunulmayan beslenme düzeninde kedilerin gıda üzerinde kaygısı artmakta, hareketsizliğe sebep olmakta, hayal kırıklığı ve stres yaşayacak insan saldırganlığı oluşmakta ve stres nedeniyle kilo artışı kontrol edilememektedir.

- Beslenme ve su kaynaklarının birbirinden uzak olması kedinin su alımını arttırmasına yardımcı olarak, sistit ve kronik böbrek yetmezliği yatkınlığının azalmasına destek olmaktadır. Bununla birlikte beslenme ve su kaynaklarının sakin bir yerde bulunması, koridor gibi dar alanlara yerleştirilmemesi, çok kedili ev ortamlarında bir çok noktada beslenme ve su kaynağı bulunması kediler arasındaki çatışma oluşmasını önleyerek ev içinde huzurun korunmasına yardımcı olacaktır.

- Kedilerin dinlenme ve tüneme alanlarının oluşturulması da kedilerin günlük rutinlerini yerine getirirken kendisini güvende hissetmesine yardımcı olarak, günlük stresini azaltacaktır. Bunun için kedi ağaçları, kedi rafları, kedi boxları, kedi tünelleri, kedi köprüleri gibi ev ortamının dikeysel yüzeylerinin de kullanıma sunulmasına yardımcı olarak, ev içindeki tek kedinin ya da çok kedili ev ortamındaki kedilerin sosyal olarak izole olmasına yardımcı olacak, stresli durumlarda stresiyle mücadele edebilmesi için saklanmasına ve korunmasına destek olacaktır. Bu tarz alanlar kedinin kolay ulaşabileceği, çıkmakta zorlanmayacağı şekilde kolay çıkılıp inilebilir olmalıdır. Bu tarz alanlar kediler arasındaki çatışmayı azaltarak, işaretlemeyi ve kavgaları önler, insandan korkan rahatsız olan kedilerin kendini güvende hissetmesine destek olarak insan saldırganlığını ya da periüri gibi diğer semptomları da azaltır.

- Kediler için yaşam alanlarını belirlemede ve duygularını ifade etmek için kullandıkları önemli bir nesne de tırmalama tahtaları ya da halılarıdır. Kediler duygusal durumlarını ifade etmek için patilerindeki kokularla bu alanlara koku bırakır ve tırnaklarıyla bu alanları çizerler, bu da evdeki diğer kedilerle ya da insanlarla ya da diğer canlılarla iletişim için kedilere bir fırsat tanır. Tırmalama alanları kedinin uyuduğu, dinlendiği, yemek yediği, alanların girişlerine ve diğer canlılar tarafından rahatça görülebilecek alanlara konumlandırılmalıdır. Bu sayede hem çatışmalar azalırken, stres düşer hem de evdeki eşyalarınızı korursunuz.

- Kedilerin beslenme dışında oyun aktiviteleri için de oyuncaklar kullanılması kedilerin zihinsel ve fiziksel gelişimi için gereklidir. Bunun için olta oyuncaklar, oyuncak balık havuzları, hareketli fare oyuncakları, diş kaşıma oyuncakları gibi nesnelerin de kedilere günlük olarak sunulması önemlidir.

- Bu çevre zenginleştirme maddelerine dikkat ederek kedilerinizde bir çok davranış bozukluğunu önleyebilirken özellikle ev içi sendrom dediğimiz kilo problemleri ve beslenme davranış bozuklukları, alt idrar yolu hastalıkları, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları, saldırganlıklar, tuvalet bozuklukları, ev üyelerine ya da diğer kedi/köpeklere karşı saldırganlık, aşırı vokalizasyon gibi, ev ortamında hem kediyi rahatsız eden hem de aileyi rahatsız eden durumların önüne geçilebilir.

- Kedilerinize ve siz değerli okuyucalarımıza sağlıklı ve stressiz günler dilerim.