YENİLER >

Toksoplazmanın Başarısının Sırrı - Alp Akoğlu

Bu parazit dünya nüfusunun yaklaşık yarısında bulunuyor. Toksoplazma bununla da kalmayıp tavuklardan kangurulara kadar tüm sıcak kanlı hayvanlarda görülüyor. Bu parazitin başarısının sırrını merak eden bilim adamları parazitin bazı ilginç özelliklerini ortaya çıkardı.

Tek hücreli bir canlı olan Toxoplasma gondii, yeryüzündeki en ünlü parazitlerden biri. Bu parazit dünya nüfusunun yaklaşık yarısında bulunuyor. Toksoplazma bununla da kalmayıp tavuklardan kangurulara kadar tüm sıcak kanlı hayvanlarda görülüyor. Bu parazitin başarısının sırrını merak eden bilim adamları parazitin bazı ilginç özelliklerini ortaya çıkardı. Kediler, toksoplazmanın başarısında önemli bir role sahip. Toksoplazma kedilerin bağırsaklarında yumurta benzeri kistler oluşturuyor. Enfekte olmuş bir kedi dışkısıyla yaklaşık 100 milyon kisti toprağa bulaştırıyor. Kistler toprakta bir yıldan fazla kalabiliyor ve suya karışabiliyor. Parazit bulaşmış suyla, iyi pişmemiş et veya iyi yıkanmamış sebzeler yoluyla bulaştığında vücutta çok hızlı bir şekilde yayılıyor. Saatler içinde kalpte ve diğer organlarda görülebiliyor.

Parazitin bir özelliği de mikroorganizmalara karşı çok iyi bir koruması olan beyne bile bulaşabilmesi. Bu kadar bulaşıcı olmasına karşın toksoplazma anne karnındaki bebekler ve bağışıklık sistemi çok zayıflamış insanlar dışında kimsede önemli bir rahatsızlığa neden olmuyor. Buraya kadar ki kısmı zaten hepimizin bildiği gerçekler. Stockholm’deki Karolinska Enstitü’ndeki bilim adamları toksoplazmanın vücuttaki bu hızlı yolculuğu nasıl başardığını araştırmış. Kanda parazit aradıklarında pek azına rastlamışlar. Parazitlerin çoğu dentritik hücre denen bir tür bağışıklık hücrelerinin içinde bulunmuş. Sindirim sisteminde bulunan bu hücreler hastalık yapıcı mikroorganizmalarla çok sık karşılaşır. Bunun sonucunda lenf düğümlerine ya da dalağa giderek öteki bağışıklık hücrelerine “durumu bildirirler”. Bu bilgiyle yola çıkan araştırmacılar toksoplazmanın bu hücreleri yönetebileceğinden ve vücudun içinde herhangi bir yere gitmeye zorlayabileceğinden kuşkulanmış. Bir kabın içine dentritik hücreleri koyarak onlara toksoplazma enjekte etmişler. Bunun sonucunda hücreler hiperaktif hale gelerek sürekli hareket etmeye başlamış. Araştırmacılar ardından toksoplazma parazitlerine ateş böceği geni ekleyerek karanlıkta parlamalarını sağlamışlar. Ardından vücudun içindeki hareketini incelemişler.

Parazit, tam da beklendiği gibi dendritik hücreler yardımıyla vücuttaki beyin dahil tüm organlara kolayca yayılabilmiş. Peki, vücudun içinde istediği yere girip çıkabilen ve yayılan bu parazit nasıl oluyor da ciddi bir rahatsızlığa yol açmıyor? Eğer parazit bulaştığı hücreleri öldürüyor olsaydı başımız gerçekten dertte olurdu. Parazit vücuda girdikten bir süre sonra vücudumuz bağışıklık geliştirerek serbest gezinen parazitleri yok eder.Bu zamana kadar hafif bir nezle geçiriyor gibi hissederiz kendimizi.Ancak hücrelerin içindeki parazitler kist oluşturarak hücrelerin içinde kalır. Bunlar bazen etkin hale gelerek hücre dışına çıkar ve yeni hücrelere bulaşabilir. Kandaki serbest gezen parazitler yine bağışıklık hücrelerince hemen yok edilir. Toksoplazmayla ilgili bir başka ilginç keşif 2000 yılında İngiliz bilim adamlarınca yapılmıştı. Toksoplazmayla enfekte olmuş fareler kedilerden korkmuyordu. Bu durum, parazitin son hedefine ulaşmak için geliştirdiği bir strateji olarak yorumlanmıştı.

Stanford Üniversitesi’nde yapılan güncel bir araştırmaya göre toksoplazma paraziti için “kedi kokusunun hafif bir cazibesi” olduğu gözlenmiş. Üstelik fareler köpek kokusundan korkmaya devam ediyorlar. Yani sadece kedi kokusuna yönelik bir değişim söz konusu. Bu oldukça ilginç bir keşif, çünkü parazit bir şekilde farenin davranış biçimini değiştirebiliyor. Bazı bilim adamları toksoplazmanın insan beyni üzerinde de etkili olabileceğini öne sürüyor. Örneğin toksoplazma enfeksiyonuyla şizofreni arasında ilişki olduğunu söyleyenler var. Ancak bu görüşler henüz yaygın olarak kabul görmüyor.

Araştırmacılar bazı basit önlemler almak koşuluyla evde kedi beslemenin toksoplazmaya yakalanma olasılığımızı artırmadığını vurguluyorlar. Yapmamız gereken yediklerimize ve kedimizin yediklerine dikkat etmemiz. Çiğ et ve yıkanmamış sebzeler başlıca bulaşma kaynağı.

05/04/2021