YENİLER >

[07.07.2025] Bir Aslanın Sessiz Vedası: “Zeus”un Hikâyesi ve Bizim Sorumluluğumuz

[01.07.2025] Köpekler Hastaneye Girer mi? Girerse Ne Olur?

[27.06.2025] Kedilerde Ayrılık Kaygısı Kapıdan Çıkarken Geride Ne Bırakıyoruz?

[26.06.2025] Kediler Rüya Görür mü?

[25.06.2025] Sizi Seven Bir Canlı, En Etkili Tedavi Olabilir

[25.06.2025] Kuveyt Çöllerinde Bir Karşılaşma: Çöl Kedileri Yeniden Gündemde

[24.06.2025] Kedilerde Böbrek Nakli: Bilimsel Mümkünlüğü, Etik Tartışması ve Vicdani Sorgular

[23.06.2025] Sağlıklı Nesillerin Garantisi: Kediler ve Köpekler

[20.06.2025] Anne Kedinin Nöbeti: Yavruları Kurtarılana Kadar Aracın Başından Ayrılmadı

[16.06.2025] Kedilerimizi Uçakta Bekleyen Tehlike: PERMETRİN

“KEDİNİZİN KULAĞINA DAMLAYAN ZEHİR: PERMETRİN GERÇEĞİ” Kedilerde Permetrin Toksisitesi: Ölümcül Sonuçlar ve Koruma Stratejileri

GİRİŞ

Permetrin, sentetik bir piretroid olarak insektisit grubunda yer alır ve özellikle dış parazitlerin (pire, kene, bit) kontrolünde yaygın olarak kullanılmaktadır. İnsanlarda ve köpeklerde güvenli sayılan bu madde, kediler için son derece toksiktir. Kedilerin karaciğerinde permetrini parçalayacak olan glukuronidasyon (karaciğerin zararlı maddeleri zararsız hale getirmek için kullandığı bir kimyasal süreç) enzim sistemi son derece yetersizdir. Bu biyokimyasal eksiklik, permetrinin kedilerde birikmesine ve sinir sistemine zarar vermesine yol açar.

Veteriner hekimler arasında bilinen bu toksisite riski, ne yazık ki kedi sahipleri arasında yeterince bilinmemekte; hatta bazı veteriner ürünlerinde bu konuda yeterli uyarılar dahi yer almamaktadır. Bu yazıda hem kendi hastanemizde karşılaştığımız ölümcül Arya vakası üzerinden hem de bilimsel yayınlar ışığında permetrin toksisitesine dikkat çekeceğiz.

VAKA ÖRNEĞİ: ARYA

Arya, kulak uyuzu tedavisi amacıyla başka bir klinikten reçete edilen Oridermyl isimli kulak damlasının kullanımı sonrası şiddetli nörolojik (sinir sistemi ile ilgili) semptomlar göstermeye başladı. Titreme, iştahsızlık, dengesizlik, hiperestezi (aşırı hassasiyet) gibi belirtiler kısa sürede bilinç kaybına ve çoklu organ yetmezliğine ilerledi. Tüm yoğun bakım müdahalelerine rağmen hayatını kaybetti.

Bu vaka, veteriner preparatların etiketleri, önerilen dozları ve uygulama yöntemleri hakkında daha sıkı bir denetim ve farkındalık gerektiğini net biçimde göstermektedir.

KLİNİK BULGULAR

Permetrin toksisitesi, genellikle temas sonrası 2–12 saat içinde semptom vermeye başlar. Klinik olarak şu belirtiler gözlenebilir:

• Kas tremoru, ataksi (denge bozukluğu), yürüyememe

• Hipertermi (39.5 °C üzerinde)

• Pupiller dilatasyon ve ışık refleksinde azalma

• Hipersalivasyon, kusma

• Nöbet ve epileptik krizler (sara nöbeti)

• Bilinç kaybı, koma (bilinç kaybı) ve ölüm

Erken müdahale ile destekleyici tedavi şansı vardır ancak prognoz (hastalık gidişatı), doz ve maruziyet süresine göre ciddi şekilde değişmektedir.

GLOBAL VERİLERDEN ÖRNEKLER

Klinik Çalışmalar

Avustralya – 42 Olgu İncelemesi

• 42 kedide yapılan değerlendirmede %86 oranında tremor (kas seğirmesi), %41 twitch, %33 nöbet, %29 ateş, %24 salivasyon ve ataksi (denge bozukluğu), %19 midriyazis (göz bebeği genişlemesi), %12 geçici körlük saptanmıştır.

• Komplikasyonlar %33 oranında gözlenmiş; hipotermi (vücut ısısının normalin altına düşmesi), elektrolit bozuklukları (vücutta tuz ve mineral dengesinin bozulması), aspirasyon pnömonisi (midenin içeriğinin akciğere kaçması sonucu gelişen zatürre) (%12), hipoproteinemi (kandaki protein seviyesinin düşmesi), anemi (kansızlık), apne (nefesin durması) ve kardiyorespiratuvar arrest (kalp ve solunum durması) kaydedilmiştir.

• Vakalardan biri ötanazi (acı çekmemesi için tıbbi olarak uyutma) ile sonuçlanmıştır.

• Tremorların ortalama süresi 32 saat, konvülsiyonların süresi 38.9 saattir. İyileşme süreci 2–7 gün arasında değişmektedir.

İngiltere – VPIS Verileri

• Toplam 286 vaka kaydı mevcut.

• Ölüm oranı %10,5–15 arasında değişmektedir.

• %96,9’u semptomatik; en sık görülen belirtiler tremor (kas seğirmesi), konvülsiyon (şiddetli kasılmalar), hipersalivasyon (aşırı salya üretimi), ataksi (denge bozukluğu).

ABD – 11 Klasik Vaka (Meyer, 1999)

• 11 vakalık seride 4 ölüm bildirilmiştir.

• Aynı yıl ASPCA, pyrethroid içeren ürünlerin kedilerde en sık görülen zehirlenme nedenlerinden biri olduğunu açıklamıştır.

Avrupa Genel Durum

1. AB Tarımda Permetrin Kullanımını Yasakladı: AB, 2000 yılında tarım ilaçlarında permetrini yasaklamıştır. Ancak veteriner ürünlerde (özellikle köpek spot-on’ları, tasmalar, spreyler) sınırlı kullanım halen devam etmektedir.

2. Kedilere Yönelik Uyarılar: SPC (ürün bilgi formu)’lerde “Kedilerde kullanılmaz. Kediler permetrini metabolize edemez; uygulama ciddi zarar verebilir” uyarısı yer almaktadır.

• Örneğin bir köpek spot-on ürün SPC (ürün bilgi formu)’si: "Kedilerin kendilerine özgü fizyolojileri nedeniyle bu ürün kedilerde kullanılmamalıdır. Ciddi ve zararlı etkilere yol açabilir."

3. AB Resmi Gazete 2022 Düzenlemesi: Bağlayıcı mevzuatta, “Kediler bu ürüne yaklaşmamalıdır” ibaresi yer almıştır.

TÜRKİYE'DE DURUM

Türkiye’de permetrin içeren veteriner ürünleri hâlâ serbestçe reçete edilmekte ve ne yazık ki internet üzerinden, veteriner hekim kontrolü olmadan kolayca satılabilmektedir. Bu durum aşağıdaki sorunları beraberinde getirmektedir:

• Etiketlerde “kedilerde kullanılmaz” uyarısının eksik olması

• Halkın permetrin toksisitesi hakkında bilgi sahibi olmaması

• İnternet satışlarında kontrol ve danışmanlık eksikliği

• Veteriner hekimler arasında bile eksik bilgilendirme

Tüm bunlar, gerçekte bildirilenden çok çok daha fazla sayıda permetrin zehirlenmesi vakası yaşandığına işaret etmektedir.

KORUNMA STRATEJİLERİ

Permetrin içeren iç, dış parazit damlalarından kaynaklı kedi ölümlerini önlemek için şu adımlar önerilmektedir:

1. Eğitim ve Bilinçlendirme: Veteriner hekimler ve teknisyenler permetrin toksisitesi konusunda eğitilmelidir.

2. Etiket Düzenlemeleri: Tüm veteriner ürünlerde “KEDİLERDE KULLANILMAZ” ibaresi büyük puntoyla ve kırmızı renkle belirtilmelidir.

3. Yasal Düzenleme: Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından, veteriner ilaçlarının internet üzerinden kontrolsüz satışına dair yasal yasak getirilmelidir.

4. Alternatif Ürünlerin Teşviki: Kediler için güvenli dış parazit ilaçları geliştirilmeli ve bunların kullanımı teşvik edilmelidir.

Permetrin içeren kulak uyuzu tedavisinde kullanılan pomat kaynaklı kedi ölümlerini önlemek için ise şu adımlar önerilmektedir:

1. Kulak ilacı olan pomat mutlaka veteriner hekim tarafından veya onun gözetiminde kullanılmalı.

2. Etiket Düzenlemeleri: Tüm veteriner ürünlerde “SADECE VETERİNER HEKİM KONTROLÜNDE KULLANILMALIDIR” ibaresi büyük puntoyla ve kırmızı renkle belirtilmelidir.

3. 1.5 kg’ın altında veya 8 haftalıktan küçük kedilerde kullanılmamalı.

4. Kullanım öncesi kulak zarının sağlıklı olup olmadığı mutlaka kontrol edilmeli. Kulak zarı sağlıksız veya hasarlı ise kesinlikle kullanılmamalı.

5. Pomadın yutulmasını önlemek için ürün kulağın dış yüzeye ve tüylere taşırılmamalı.

6. Alerji riski mevcutsa veya kedi hassassa kullanılmamalı.

7. Yan etki görüldüğünde tedavi hemen durdurulmalı.

8. Belirli karaciğer enzimlerinin test sonuçlarına dayanarak doz aşımı izlenmeli.

9. Gebelik/laktasyonda kullanılmamalı.

10. Permethrin, özellikle nörotoksik etkileri nedeniyle çok dikkatli kullanılmalı.

SONUÇ

Permetrin, kedilerde ölümcül sonuçlara neden olabilen, ancak önlenebilir bir zehirlenme etkenidir. Bu maddeye maruziyetin engellenmesi, sadece bireysel hekimlerin değil; üretici firmaların, devletin, tüm veteriner hekim camiasının ve hayvanseverlerin sorumluluğudur.

Arya artık yok. Ama başka Arya’ların yaşanmaması için bu yazı bir başlangıç olsun…

Dr. Tarkan Özçetin

Veteriner Hekim - Cat Hospital Ankara

KAYNAKLAR

1. Richardson JA, Gwaltney-Brant SM. (2003). Permethrin Spot-On Toxicosis in Cats.

2. Lotti M, Becker CE. (1982). Pyrethroid metabolism and toxicity in mammals.

3. European Medicines Agency (EMA) – (2008). Scientific discussion on permethrin.

4. Veterinary Poisons Information Service (VPIS), UK. Annual Toxicology Report.

5. ASPCA Animal Poison Control Center (2010). Feline permethrin toxicosis: Case series.

6. National Animal Poison Control Center, Australia. Report on feline pyrethroid toxicity.

7. Meyer EK. (1999). Classic permethrin toxicosis in cats.

8. ESCCAP, EU Reports on Ectoparasiticides.